‘Mindfulness is awareness that arises through paying attention, on purpose, in the present moment, non-judgementally’. -Kabat-Zinn

Wat is mindfulness?

Mindfulness wordt omschreven als het volledig bewust zijn van de huidige ervaring. Je kunt het woord ‘mindfulness’ vertalen met ‘opmerkzaamheid’ of ‘aandachtigheid’. Je ervaart dan dat je bij iets wat je meemaakt helemaal ‘aanwezig’ bent. Meestal is dat bij iets dat onweerstaanbaar je volle aandacht trekt: een kleurrijke zonsondergang, prachtige muziek of het beoefenen van een sport.

Maar vaak zijn we als we iets ervaren met onze aandacht ergens anders. We piekeren bijvoorbeeld over het verleden: ‘Had ik het niet beter anders kunnen aanpakken?’ of maken plannen voor de toekomst: ‘Als ik nou eerst dit afmaak, dan kan ik straks..’. Hierdoor vergeten we in het hier en nu te leven, waardoor we in automatische gedachte- en of gedragspatronen vevallen. Dit leidt soms tot keuzes die stress-verhogend werken. Juist door zonder meteen te oordelen en meer aandacht te hebben voor je lichamelijke sensaties, gedachtes en emoties op het moment zelf, leer je afstand te nemen van de situatie. Hierdoor merk je stresssignalen eerder op en ga je anders om met gedachtepatronen die niet behulpzaam zijn.

Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR) training

Jon Kabat-Zinn, grondlegger van de mindfulnesstraining, werkte met chronisch zieke patiënten die veel stress ervaarden van hun ziekte. Hij ontwikkelde in 1979 de 8-weekse aandachtstraining Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR), gebaseerd op de Boeddhistische leer van ‘opmerkzaamheid’. De training bleek effectief: zijn patiënten rapporteerden minder stress-, angst- en depressie klachten. Sindsdien is er veel onderzoek gedaan naar de werking van mindfulness.

 Wetenschappelijk onderzoek

De afgelopen vijftien jaar heeft onderzoek naar mindfulness een ware vlucht genomen, met name in de klinische psychologie en de neurowetenschappen. Zo is er aangetoond dat de beoefening van mindfulness invloed heeft op de hersenstructuren. Een meta-analyse van 21 neuroimaging studies laat zien dat er gebieden in het brein consistent veranderd zijn bij beoefenaars van mindfulness: geheugen, emotieregulatie, lichaamsbewustzijn, intra- en interhemisfere communicatie.

Mindfulness in de zorg

Ook in de zorg werd het effect van mindfulness onderzocht. Daaruit blijkt dat mindfulness een positief effect heeft op de veerkracht van de zorgprofessional, de kwaliteit van de geleverde zorg en de kwaliteit van communicatie en relatie tussen zorgverlener, cliënt/patiënt en collega’s. Artsen rapporteerden een toename van autonomie en een bevredigender contact met patiënten, maar ook minder emotionele uitputting, stress, slaaptekort en neiging tot piekeren.